Sir Fynwy, Y Deyrnas Unedig

Rhagwelir y bydd poblogaeth Sir Fynwy yn cynyddu llai nag 1% erbyn 2040. Mae gan yr ardal boblogaeth sy’n heneiddio ac mae 12.1% o’r boblogaeth yn 75 oed neu’n hŷn, sef y ganran uchaf yn Rhanbarth De-ddwyrain Cymru. Dros y deng mlynedd diwethaf, bu cynnydd o 26% yn nifer y bobl 65 oed ac hŷn sy’n byw yn y Sir, a bu cynnydd o 34% ymhlith y rhai 90 oed ac hŷn. I’r gwrthwyneb bu gostyngiad o 9% yn y rheiny sydd rhwng 0 a 14 oed a gostyngiad o 3.6% yn y boblogaeth oedran gweithio.

Roedd twf economaidd rhwng 2008 a 2015 yn is na chyfartaledd y DU ac mae pryderon na fydd digon o bobl o oedran gwaith ar gael i ddarparu gwasanaethau allweddol yn yr ardal yn y dyfodol. Er mwyn mynd i’r afael â’r broblem hon, mae’r Cyngor yn chwilio am gyfleoedd i adeiladu tai newydd, fforddiadwy sydd wedi’u targedu at bobl sy’n economaidd weithgar ac aelwydydd sy’n gweithio. Bydd cartrefi a adeiladwyd ar y safleoedd a nodwyd yn barod am garbon sero net, a’r nod yw sicrhau bod y safleoedd wedi’u cysylltu’n dda â threfi a phentrefi presennol, er mwyn sicrhau bod pobl yn gallu cael mynediad i’w cymuned leol.

Mae datganiad Twf Economaidd ac Uchelgais Sir Fynwy yn nodi blaenoriaethau ar gyfer codi proffil y sir fel lle i fuddsoddi a gwneud busnes. Ei nod yw denu buddsoddiad a chyllid i greu economi gynhwysol, sy’n gydradd, yn gynaliadwy, yn sefydlog, yn gyfranogol ac sy’n tyfu. Bydd hyn yn cynnwys annog busnesau i lanio ac ehangu yn y sir, er mwyn creu cyfleoedd cyflogaeth cynaliadwy i bobl leol.

Mae Cynllun Cymunedol a Chorfforaethol Cyngor Sir Fynwy 2022-2027 yn nodi uchelgais y Cyngor ar gyfer y sir. Mae’n cynnwys y diben trosfwaol canlynol: y daw Sir Fynwy’n sir sero-garbon, sy’n cefnogi lles, iechyd ac urddas i bawb yn ystod pob cam o’u bywyd. Mae’r cynllun yn cynnwys chwe amcan:

• Lle teg — i fyw ynddo ble mae effeithiau anghydraddoldeb a thlodi wedi’u lleihau.
• Lle gwyrdd — i fyw a gweithio ynddo gyda llai o allyriadau carbon, sy’n gwneud cyfraniad cadarnhaol at fynd i’r afael â’r argyfwng hinsawdd a’r argyfwng natur.
• Lle ffyniannus ac uchelgeisiol — llawn gobaith a menter.
• Lle diogel — i fyw ynddo lle mae gan bobl gartref a chymuned y maent yn teimlo’n ddiogel ynddynt. 
• Lle cysylltiedig — lle mae pobl yn teimlo’n rhan o gymuned, yn cael eu gwerthfawrogi ac yn gysylltiedig ag eraill.
• Lle y gellir dysgu ynddo — lle mae pawb yn cael cyfle i gyrraedd eu potensial.

Mae’r sir eisoes wedi datblygu seilwaith a fydd yn cefnogi’r amcanion hyn. Er enghraifft, mae Hybiau Sir Fynwy yn dod â gwasanaethau’r Cyngor, gwasanaethau Llyfrgelloedd a gwasanaethau Dysgu i Oedolion ynghyd, gan greu un pwynt mynediad ar gyfer cymunedau. Nod MonLife, sef cynnig gwasanaeth hamdden y Cyngor, yw cyfoethogi bywydau pobl drwy gyfranogiad a gweithgarwch ac adeiladu cymunedau cryf yn Sir Fynwy. Mae hyn wedi cynnwys buddsoddi £2.5m mewn cyfleusterau hamdden a chynnig gweithgareddau i wella iechyd meddwl a lles pobl.

Mae amgylchedd naturiol Sir Fynwy yn cael ei chydnabod fel un o’i hasedau mwyaf, ac mae nifer fawr o safleoedd â dynodiadau diogelu arnynt. Mae amaethyddiaeth a choedwigaeth fel eu gilydd yn rhannau pwysig o’r tirwedd a’r economi. Fodd bynnag, bydd effeithiau a ragwelir o ran newid hinsawdd yn rhoi pwysau ar ecosystemau, priddoedd a bioamrywiaeth a’r gwasanaethau a ddarperir ganddynt.

Mae Cyngor Sir Fynwy wedi ymateb mewn sawl ffordd, yn bennaf drwy ddatgan argyfwng hinsawdd yn 2019. Yn sgil y datganiad hwn datblygwyd Strategaeth Hinsawdd a Datgarboneiddio ar gyfer y sir a chaiff y strategaeth ei hadlewyrchu yn niben y Cyngor ‘i ddod yn sir ddi-garbon, gan gefnogi lles, iechyd ac urddas pawb yn ystod pob cam o’u bywyd’.

Mewn partneriaeth â SSE Energy Solutions, mae Cyngor Sir Fynwy yn cyflwyno menter datgarboneiddio ledled y sir. Yn barod mae’r fenter wedi arwain at leihad mewn allyriadau carbon mewn 22 o adeiladau sy’n eiddo i’r cyngor.  At hyn, mae swyddogion y cyngor a Chynghorwyr yn derbyn hyfforddiant Llythrennedd Carbon, sy’n cwmpasu newid yn yr hinsawdd, ôl troed carbon, a sut y gall pawb chwarae eu rhan.

Mewn cydweithrediad â Chyngor Caerdydd, a thrwy Gronfa Her Prifddinas-Ranbarth Caerdydd, mae Cyngor Sir Fynwy yn cefnogi tri phrosiect i ddatblygu atebion arloesol a all wella’r broses o gynhyrchu a chyflenwi bwyd mewn modd cynaliadwy yn sylweddol. Cafodd Sir Fynwy ei chydnabod gan Sustain, elusen fwyd a ffermio, fel sir sydd ar flaen y gad o ran bwyd a newid hinsawdd, yn sgil y camau y maent wedi’u cymryd i fynd i’r afael â’r effaith y mae bwyd a ffermio lleol yn ei gael ar yr argyfyngau hinsawdd a natur.

Mae Hybiau Sir Fynwy yn cynnig cyfrifiaduron sydd â mynediad i’r rhyngrwyd am ddim ac maent yn cynnal cyrsiau ar sgiliau cyfrifiadurol. Mae’r cynnig hwn yn rhan o fenter Cymunedau Digidol Cymru Llywodraeth Cymru, sy’n ceisio creu Cymru fwy digidol gynhwysol.

Roedd Sir Fynwy hefyd yn bartner yn 5G Wales Unlocked, prosiect cyd-arloesi sy’n anelu at ddatgloi potensial ardaloedd gwledig. Mae’r sir wedi cynnal treialon o ddau achos defnydd: twristiaeth a’r economi wledig amrywiol. Mae’r treialon hyn wedi galluogi’r Cyngor i archwilio sut y gall 5G gyflawni ei bolisi i gefnogi sir ffyniannus sydd â chysylltiadau da.

Gall preswylwyr hefyd ddefnyddio Ap Fy Sir Fynwy. Dyma ffordd o gyfathrebu â’r Cyngor drwy ddarparu mynediad ar-lein a galluogi mynediad 24/7 ar sail hunanwasanaeth. Mae’n rhoi’r wybodaeth ddiweddaraf gan y Cyngor, gwybodaeth am wasanaethau lleol a gellir ei ddefnyddio i roi gwybod am broblemau.